روغن موتور علاوه بر حفظ عملکرد بهینه موتور، میزان اصطکاک و سایش را کاهش داده و دمای موتور را در محدوده مناسبی نگه می‌دارد. روغن موتور همچنین باعث جلوگیری از زنگ‌زدگی و تمیز کردن آلودگی‌ها و رسوبات می‌شود.
برای انتخاب روغن موتور مناسب، باید به ویژگی‌ها و نیازهای موتور توجه کرد. برای تشخیص روغن مناسب، استانداردی به نام شاخص SAE وجود دارد که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.
شاخص (Society of Automotive Engineers (SAE برای تعیین و مشخص کردن ویژگی‌های گرانروی (غلظت) روغن‌های موتور است. این شاخص عمدتاً بر اساس ویسکوزیته روغن در دمای سرد تعیین می‌شود.
چرا به تعیین شاخص SAE نیاز هست؟
تعیین شاخص SAE از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا باعث می‌شود متخصصان و رانندگان بتوانند روغن موتور مناسب را براساس دمای کارکرد موتور انتخاب کنند. با توجه به محدوده دمایی مورد نظر و نیاز موتور، شاخص SAE مشخص می‌کند که روغن موتور در دمای سرد چقدر جریان‌پذیری دارد که تأثیر بسزایی بر عملکرد موتور داشته باشد. روغن موتوری با شاخص SAE نامناسب ممکن است در دمای سرد بسیار غلیظ شده و جریان‌پذیری ناکافی داشته باشد یا در دمای گرم بسیار رقیق شود و قدرت محافظتی کمتری داشته باشد. بنابراین، تعیین شاخص SAE برای انتخاب روغن موتور بسیار ضروری است.
روش تعیین شاخص SAE چگونه است؟
استاندارد SAE برای تعیین ویسکوزیته روغن موتور از تست‌های خاصی استفاده می‌کند. یکی از روش‌های معروف برای اندازه‌گیری ویسکوزیته روغن موتور، روش SAE J300 است که در آن روغن موتور براساس پایین‌ترین دمایی که در آن تحمل و توانایی جریان دارد، تعیین می‌شود و به آن یک عدد نسبت داده می‌شود.
به عنوان مثال، شاخص ۵W-۳۰ نشان می‌دهد که روغن موتور در پایین‌ترین دمای قابل تحمل باید ویسکوزیته‌ای معادل ۵W داشته باشد و در دمای عملکرد عادی ویسکوزیته ۳۰ داشته باشد.
معنای اعداد و حروف استاندارد SAE در روغن موتور چیست؟
در استاندارد SAE، برای شناسایی خواص روغن موتور از یک سیستم علامت‌گذاری خاص استفاده می‌شود. این علامت‌گذاری شامل اعداد و حروف است که هر یک نشان‌دهنده ویژگی‌های خاص روغن موتور هستند.
بر اساس استاندارد SAE روغن موتور به شکل XX W YY نمایش داده می‌شود که معنای هر قسمت به شرح زیر است:
| حرف | توضیحات |
| XX | اعداد اولیه (مثلاً 0، 5، 10، 15، 20): این اعداد نشان دهنده گرانروی روغن موتور در سرما هستند. اعداد کوچکتر برای گرانروی سرما مناسب هستند و در شرایط سرمایی بهتر عمل می‌کنند. |
| W | حرف W از کلمه Winter (زمستان) گرفته شده است. |
| YY | عداد دوم (مثلاً 20، 30، 40، 50): این اعداد نشان دهنده گرانروی روغن موتور در دمای عادی هستند. اعداد بزرگتر برای گرانروی عادی مناسب هستند و در شرایط گرمتر بهتر عمل می‌کنند. |
برای درک بهتر رده بندی شاخص‌های SAE، به مثال‌های زیر توجه کنید:
- SAE 10W-30: روغن موتوری با این رتبه بندی گرانروی در دمای سرد (Winter) از گرانروی 10 استفاده می‌کند و در دمای عادی از گرانروی 30 استفاده می‌کند. این رتبه بندی معمولاً برای موتورهایی استفاده می‌شود که در مناطقی با تغییرات دمایی شدید عمل می‌کنند.
- SAE 5W-20: روغن موتوری با این گرانروی در سرما از گرانروی 5 استفاده می‌کند و در دمای عادی از گرانروی 20 استفاده می‌کند. این رتبه بندی معمولاً برای موتورهایی استفاده می‌شود که در مناطقی با تغییرات دمایی معتدل عمل می‌کنند.
- SAE 20W-50: روغن موتوری با این رتبه بندی گرانروی در دمای سرما از گرانروی 20 استفاده می‌کند و در دمای عادی از گرانروی 50 استفاده می‌کند. این رتبه بندی معمولاً برای موتورهایی استفاده می‌شود که در مناطقی با تغییرات دمایی گرم و خشک عمل می‌کنند.
تفاوت شاخص SAE با دیگر شاخص‌ها
شاخص SAE با دیگر شاخص‌های روغن موتور تفاوت‌هایی دارد. در حقیقت، شاخص SAE برای تعیین جریان‌پذیری روغن در دمای سرد استفاده می‌شود، در حالی که شاخص‌های دیگر مانند شاخص ویسکوزیته دینامیک (KV) و شاخص ویسکوزیته کینماتیک (KV100) برای تعیین ویژگی‌های رئولوژیکی روغن در دمای مشخص دیگری استفاده می‌شوند. بنابراین، شاخص SAE معیاری خاص برای انتخاب روغن موتور در دمای سرد است، در حالی که شاخص‌های دیگر به نحوه رفتار روغن در دماهای مختلف اشاره می‌کنند.
پیشنهادات استفاده از روغن موتور با استاندارد SAE
برای استفاده بهینه از روغن موتور با استاندارد SAE، توصیه می‌شود مطابق با راهنمایی تولیدکننده خودرو و نیازهای آب و هوایی منطقه، رده مناسب را انتخاب کنید. همچنین، رعایت دوره‌های تعویض روغن و استفاده از روغن‌های با کیفیت و تأیید شده توسط تولیدکننده خودرو نیز مهم است.
راهنمایی‌های خرید روغن موتور با استاندارد SAE
در هنگام خرید روغن موتور با استاندارد SAE، توصیه می‌شود به موارد زیر توجه کنید:
- مطمئن شوید که روغن موتور با استاندارد SAE مورد نظرتان از تولیدکننده معتبری تهیه می‌شود.
- تاریخ انقضای روغن را بررسی کنید و از روغن‌های منقضی شده خودداری کنید.
- از فروشگاه‌ها و نمایندگی‌های معتبر برای خرید روغن استفاده کنید.
رعایت دوره‌های تعویض روغن موتور
تعویض منظم روغن موتور بر اساس دوره‌های تعیین شده توسط تولیدکننده خودرو بسیار مهم است. با تعویض به موقع روغن موتور، عمر مفید موتور را بالا ببرید و عملکرد بهینه خودرو خود را حفظ کنید.
آیا می‌توان روغن موتور با شماره‌گذاری SAE 40 را در فصل زمستان استفاده کرد؟
بله، روغن موتور با شماره‌گذاری SAE 40 مناسب برای شرایط آب و هوایی گرم و معتدل است و می‌توان در فصل زمستان نیز از آن استفاده کرد. اما برای شرایط سردتر، استفاده از روغن موتور با ویسکوزیته پایین‌تر مثل SAE 30 یا SAE 20 توصیه می‌شود.
سوال ۲: آیا استفاده از روغن موتور با شماره‌گذاری SAE متفاوت تأثیری در مصرف سوخت دارد؟ بله، استفاده از روغن موتور با ویسکوزیته بالا در دماهای پایین و روغن موتور با ویسکوزیته پایین در دماهای بالا ممکن است تأثیری در مصرف سوخت داشته باشد. انتخاب روغن موتور با شماره‌گذاری مناسب می‌تواند به بهینه‌سازی مصرف سوخت کمک کند.
سوال ۳: چه تفاوتی بین روغن موتور با حرف W و بدون حرف W وجود دارد؟ حرف W در شماره‌گذاری SAE نشان دهنده پایداری حرارتی روغن موتور در دماهای پایین است. روغن موتور با حرف W مناسب برای شرایط سرد و مناطقی با دمای هوای پایین است. در حالی که روغن موتور بدون حرف W بیشتر برای شرایط آب و هوایی معتدل و گرم مناسب است.
سوال ۴: آیا می‌توان روغن موتور با شماره‌گذاری SAE 50 در دماهای سرد استفاده کرد؟ روغن موتور با شماره‌گذاری SAE 50 معمولاً برای شرایط آب و هوایی گرم و خشک مناسب است. در دماهای سرد، این نوع روغن ممکن است سختی در روشن شدن موتور ایجاد کند. برای دماهای سردتر، توصیه می‌شود از روغن موتور با ویسکوزیته پایین‌تر استفاده کنید.
سوال ۵: آیا استفاده از روغن موتور با شماره‌گذاری SAE بالاتر عمر مفید موتور را افزایش می‌دهد؟ استفاده از روغن موتور با شماره‌گذاری SAE بالاتر به تنهایی عمر مفید موتور را افزایش نمی‌دهد. عمر مفید موتور به عوامل دیگری نظیر نوع و کیفیت روغن موتور، نحوه استفاده و نگهداری، و تعمیرات منظم وابسته است. انتخاب روغن موتور مناسب و رعایت توصیه‌های سازنده می‌تواند به عمر مفید موتور کمک کند، اما تنها استفاده از روغن با شماره‌گذاری بالاتر کافی نیست.
- روغن موتور با شاخص SAE 5W-30 چه معنایی دارد؟
روغن موتور با شاخص SAE 5W-30 به این معناست که ویسکوزیته روغن در دمای سرمایی برابر 5 و در دمای عملکرد موتور برابر 30 است.
- آیا برای همه خودروها شاخص SAE یکسان است؟
خیر، شاخص SAE برای هر خودرو ممکن است متفاوت باشد. توصیه می‌شود با استفاده از راهنمای تولیدکننده خودرو و مستندات مربوطه، شاخص SAE مناسب برای خودرو خود را تعیین کنید.
- چرا انتخاب روغن با شاخص SAE صحیح برای خودرو مهم است؟
انتخاب روغن با شاخص SAE صحیح برای خودرو، برای حفظ عملکرد بهینه موتور بسیار مهم است. روغن با شاخص SAE نامناسب ممکن است در دماهای سرد جریان کند یا در دماهای بالا ناپایدار شود که می‌تواند به موتور آسیب برساند و راندمان سوخت را کاهش دهد.
- آیا شاخص SAE تنها عامل تعیین کیفیت روغن موتور است؟
خیر، شاخص SAE تنها یکی از عوامل تعیین کیفیت روغن موتور است. استانداردهای دیگری مانند استانداردهای API و ACEA نیز برای تعیین عملکرد و کیفیت روغن موتور مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- آیا می‌توان روغن موتور با شاخص SAE سرمایی برای خودرویی که در منطقه گرم قرار دارد استفاده کرد؟
با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه و توصیه‌های تولیدکننده خودرو، باید روغن موتور با شاخص SAE مناسب انتخاب شود.